Piękne miasto Graz, stolica Styrii, leży u stóp Alp Styryjskich na południu Austrii. Tutejsza Starówka pełna jest kapliczek, których liczni turyści niemal nie zauważają. Powód jest prosty - większość kapliczek znajduje się wysoko ponad ulicą, więc trzeba mocno zadrzeć głowę, by im się przyjrzeć. A poza tym wśród licznych atrakcji, jakie oferuje miasto, kapliczki stanowią element dla większości odwiedzających nie dość interesujący.
O bogactwie kapliczek Grazu niech świadczy fakt, że wszystkie (z jednym wyjątkiem) pokazane niżej obiekty sfotografowałem podczas jednego dłuższego spaceru, wyłącznie po lewobrzeżnej części miasta. Ponadto, ze względu na złe warunki oświetleniowe, nie udało mi się sfotografować wcale licznych kolumn, które uzupełniają kapliczkowy krajobraz stolicy Styrii.
Pokaźnej wielkości figury stoją w Grazu w zasadzie przed każdym stary kościołem. Na zdjęciu pokazano figurę św. Jana Nepomucena sprzed kościoła parafialnego pod szczególnym wezwaniem Świętej Krwi (Zum Heiligen Blut) położonego na głównym deptaku Starówki (Herrengasse). Figura świętego znajduje się we wnęce przy wejściu do kościoła. Jan przedstawiony w tradycyjnym ujęciu - w kontrapoście, ubrany w strój kapłana. W lewej ręce trzyma masywny krzyż, w który wpatruje się z troską. Wnęka Jana jest zdobiona bogatym muszlowo-roślinnym motywem. Jak zobaczymy dalej, we wnękach umieszczono przeważającą część świętych postaci, czuwających nad miastem.
Wyróżniającymi się obiektami są kolumny. Postawiono je na głównych placach miasta. Z reguły są to pozłacane kolumny maryjne, ale jest też wspaniała kolumna Trójcy Świętej. Zła pogoda uniemożliwiła ich sfotografowanie. Udało się to jedynie wobec dwóch postaci stojących pod kolumną Trójcy Świętej stojącej na skraju Placu Karmelitanów (Karmeliterplatz). Na lewo od kolumny stoi, przywiązany do drzewa, cierpiący, św. Sebastian. Nie zachowały się strzały przeszywające świętego, ale można zobaczyć pozostałe po nich otwory w ciele. Figura świętego po przeciwnej stronie jest silnie uszkodzona. Nie udało mi się zidentyfikować tej postaci.
Gęsto zabudowane miasto uniemożliwiało stawianie tu tradycyjnych kapliczek i wolnostojących figur. Dlatego część figur przytulonych jest do ścian kamienic i obudowana rodzajem płytkich kapliczek. Na zapleczu kościoła franciszkanów stoi odnowiona figura św. Antoniego Padewskiego. Figura pochodzi z 1768 r., o czym świadczy chronostych umieszczony na jej podstawie. Kapliczka z wnęką pochodzi zapewne z późniejszego okresu, być może z czasu renowacji przeprowadzonej w latach 20. XX w.
W ścianę budynku wtopiona jest kapliczka znajdująca się nieco poza turystycznymi szlakami, przy Paulustorgasse. Zasadniczą część kapliczki zajmuje wnęka z drewnianą, polichromowaną Pietą. Charakterystyczne są promieniste aureole obu postaci. W dolnej wnęce nie ma figury (być może była). Na jej ścianie namalowano postać leżącej świętej Rozalii zapatrzonej w krzyż. Poza Pietą, zabytkowe są też ozdobne kraty zabezpieczające figurę.
Poznanie największego bogactwa kapliczek Grazu wymaga podniesienia wzroku na wyższe kondygnacje kamienic. W ich narożnikach lub po prostu w ścianach umieszczono wnęki z figurami mającymi chronić mieszkańców. Tak jak tę figurę Madonny z Dzieciątkiem na jednej z kamienic w pobliżu rynku. Figura jest stosunkowo skromna, Maria ma nad głową aureolę, a mały Jezus królewskie jabłko.
W ścianie innej kamienicy umieszczony jest piękny wizerunek świętej Małgorzaty. U jej stóp sroży się szatan pod postacią smoka, którego święta przepędziła znakiem krzyża.
W okolicach kościoła franciszkanów znajdziemy inną postać ze smokiem, osłoniętą jedynie blaszanym daszkiem. Nie potrafię powiedzieć, czy to Matka Boża (bo trzyma Dzieciątko), czy również święta Małgorzata, na co wskazuje skrzydlaty smok u jej stóp. A może jeszcze inna święta postać?
Nad wejściem do kamienicy znalazł swoje miejsce święty Antoni. Chronostych nad drzwiami wskazuje na datę 1875. Jest to zapewne data budowy kamienicy, ale pewnie też data powstania figury. Warto zwrócić uwagę na nogi małego Jezusa, który jest nieco rozbrykany.
W kilku miejscach można spotkać figury Chrystusa. Wspaniała figura siedzącego Chrystusa cierpiącego, w koronie cierniowej, ze związanymi rękami, znajduje się na występie w narożniku ściany. Chrystus w narożnej wnęce spogląda na przechodniów. Trzecia, nieco zniszczona figura z 1723 r. przedstawia niezidentyfikowanego przez mnie świętego. Figura ustawiona została nietypowo, na dachu, zaś święty najwyraźniej szuka wsparcia w niebie.
Zdecydowanie najczęściej tutejsi mieszczanie chronili się pod opiekę Matki Bożej. W głębokiej wnęce w ścianie jednej z najpiękniejszych kamienic Grazu stoi wiekowa, drewniana figura Madonny z Dzieciątkiem. 12 gwiazd w aureoli i złota korona nie pozostawiają wątpliwości, kogo przedstawia ta rzeźba. Zauważmy, że mały Jezus błogosławiący przechodniów stoi samodzielnie. Matka Boża tylko delikatnie go przytrzymuje. Niezwykle bogato zdobiona jest wnęka, stanowiąca centralny element wystroju kamienicy. Nad wnęką rozbudowany symbol Matki Bożej w słońcu. Sama wnęka zdobiona lambrekinem z chwostami, poniżej wnęki putta. Całość uzupełniona zdobioną latarnią. Wszystko to świadczy, że właściciel kamienicy był majętny.
Kilka przykładów Madonny we wnęce. Każda z nich ma inną formę, podobnie jak różnie zdobione są wnęki. Po lewej, Matka Boża Niepokalana stoi na kuli ziemskiej, depcząc węża. Madonna z Dzieciątkiem po przeciwnej stronie ma pod nogami księżyc, symbol Matki Bożej.
Bogactwo form Madonn jest nieprzebrane. Nie ma w Grazu dwóch takich samych figur. Tym razem przykład Madonny wtopionej w narożnik, chronionej barokowym baldachimem. Obok płaskorzeźbiona wersja Madonny z Dzieciątkiem. W kompozycji znajdziemy gwiazdy w aureoli i księżyc pod nogami Marii.
Żeby znaleźć inne formy kapliczek, trzeba nieco zejść z tradycyjnych turystycznych szlaków miasta. Tuż za miejską bramą, poniżej zamkowego wzgórza, spotykamy kapliczkę św. Jana Nepomucena. Kapliczka domkowa mieści dużą figurę Jana wznoszącego wysoko krzyż. U stóp świętego stoi aniołek z palcem na ustach i męczeńską palmą. Ciekawym szczegółem jest sakiewka z wysypującymi się monetami i stalowe kajdany pod nogami aniołka.
Kamiennej Bożej Męki w Grazu nie spotkałem, za to można tu znaleźć ich drewniane wersje. Jedna z nich stoi przy alejce prowadzącej na wzgórze zamkowe. Ciekawsza jest natomiast schowana na dziedzińcu klasztoru franciszkanów. W zaciszu wirydarza stoi stary, popękany krzyż z Ukrzyżowanym. Pod krzyżem stoi Matka Boża z wbitym w lewą pierś mieczem. Niestandardowo ułożoną prawą ręką Maria chce chyba wyrwać miecz.
Graz żegna nas jeszcze jedną kapliczką, tym razem współczesną. W niej święta Cecylia unosząca organy. Święta jest patronem muzyków, a jej kapliczkę wystawił właściciel hotelu, założyciel regionalnego zespołu muzycznego. W zaułkach pięknego miasta kryje się zapewne jeszcze całkiem sporo nieodkrytych tym razem figur i kapliczek. Zachęcam do poszukiwań, jeśli droga tam poprowadzi.